نام  ونک شاید شما را یاد منطقه ای در شمال تهران بیندازد. حتی ممکن است به ده ونک که در همان حوالی است هم فکر کنید اما ونک در اصفهان به عنوان منطقه ای خوش آب و هوا شناخته می شود که در حوالی سمیرم قرار دارد.

ونک شهری است در بخش مرکزی شهرستان سمیرم استان اصفهان ایران. می گویند اسناد و مدارکی دال هم بر این موضوع وجود دارد که اقوام اولیه ساکن در این شهر به تهران مهاجرت کرده و نام ونک تهران هم بر گرفته از این شهر است.

ونک در 190 کیلومتری اصفهان و در 33 کیلومتری شهرستان قراردارد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.

جاهای دیدنی این شهر عبات است از: امامزاده زیدبن علی در 17 کیلومتری جاده ونک به سمیرم، امامزاده معصومه خاتون در 2 کیلومتری غرب شهر، چشمه ناز ونک و منطقه شمس آباد، سد کمانه و...

چشمه ناز ونک یکی از پر بازدید ترین جاذبه های منطقه است که در فاصله 175 کیلومتری جنوب استان و 33 کیلومتری جنوب غربی شهرستان سمیرم قرار دارد و از ارتفاعات کوه دالان که بزرگترین قله آن دارای ارتفاع 3492 متری است، در شهر ونک سمیرم سر چشمه می‌گیرد و با پیوستن به رود خانه شمس آباد منظره بکر و بی بدیعی را بوجود آورده است.

چشمه ناز، تنگ ده، تنگ دالان و منطقه شمس آباد، کوه های سر به فلک کشیده همراه با باغ ها و جنگل های انبوه، منطقه توریستی و طبیعی زیبایی را ایجاد کرده است.

چطور برویم؟
از سمیرم تا ونک جاده آسفالت میباشد پس از عبور از روستای قلعه قدم، گردنه گله وار و گردنه نخودان به ونک میرسیم. با مینی بوس تا ونک نیم ساعت راه است. برای رسیدن به چشمه ناز بایستی از رودخانه عبور کنیم. در طول مسیر لوله هایی که آب چشمه ناز را به ونک می رساند مشهود است. از ونک تا چشمه حدود سه ساعت راه میباشد. از چشمه تا قله 5 تا 6 ساعت راه است.

چرا ونک؟
نام شهر به قولی برگرفته شده از گونه درختان جنگلی فراوان بنام ون (ون زار) می باشد که در نهایت به ونک تبدیل گردیده است. در لغت نامه مرحوم دهخدا وکتاب فرهنگ معین عنوان روستائی با بیش از سه هزار سکنه از توابع شهرستان سمیرم، استان اصفهان آمده است با وجود سنگ نوشته ها وسابقه تاریخی، دلالت بر قدمتی تا یکهزار سال پیش را دارا می باشد .

آب و هوا چطور است؟
ونک آب و هوایی همانند مناطق شمالی کشور دارد ولی در مرکز ایران جا گرفته است. در فصل پاییز و زمستان منظره های کم نظیری در این منطقه شکل می گیرد که چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

مزارعی که در ارتفاعات بالاتر واقع شده اند دارای هوای سردتر و آنهایی که در کف دره ها هستند هوای گرمتری دارند. شهر ونک و مزارع شمس آباد، تنگده (تنگدم)، حنادر و کشتنگان از نقاط گرمتر و مزارع نخودان، کمانه، چمه، اسفراهان و جسور از مناطق سردتر هستند.

در نقاطی از دالانکوه و کوه بالا که نسا هستند در بیشتر سالها غیر از سالهای خسکسالی، برف هر سال، برف سال پیش را می بیند. در سالهای قبل از ورود یخ و یخچال به ونک، در گرمای تابستان، مردم مشتری برف یخچال های کوه بالا بودند.

عده ای برف ها را با اره می بریدند و مقداری از گیاه چویل را (برای عطر خوب آن) کنارش می گذاشتند و بر چهارپا حمل می کردند، آنان زمان رفت و برگشت را طوری تنظیم می کردند که بتوانند حدود ساعت 11 صبح قبل از شدت یافتن گرمای تابستان برف سرد را به بازار بیاورند و به فروش برسانند. آنهایی که در تابستان برف و شیره خورده اند و همچنین کشاورزانی که در مزارع در گرمای تابستان گندم درو کرده اند بیشتر از دیگران خنکی آن برفها را در ذایقه خود حساس می کنند.

خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل، اینمجموعه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر قرن هجدهم به طول انجامید و محلی برای سلوک معنوی به رسم صوفیان بود.

 خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل
ساخت این  مجموعه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر قرن هجدهم به طول انجامید و محلی برای سلوک معنوی به رسم صوفیان بود. در ساخت مجموعه،  برای استفاده بهینه از فضای موجود و ایجاد کاربری‌های متنوع (از جمله کتابخانه، مسجد، مدرسه، بقعه، آب انبار، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و تعدادی دفتر کار) از فرم‌های معماری سنتی ایران استفاده شده است. مسیر دسترسی به بقعه شیخ از هفت بخش، به نشانه هفت وادی عرفان تصوف تشکیل شده که با هشت دروازه، به نشانه هشت نگرش تصوف از هم جدا شده‌اند. نما و فضای داخلی بقعه و تزئینات فراوان آن به خوبی باقی مانده‌اند و مجموعه چشمگیری از دست سازهای قدیمی را می‌توان دید. بقعه شیخ صفی‌الدین مجموعه‌ای نادر از اجزای معماری اسلامی در قرون وسطی می‌باشد.

  شرح تاریخی
صوفی‌گری ( تصوف از صوف به معنی "پشمینه"  به زبان عربی و یا صفا یه معنی "پاکدامنی" برگرفته شده است) عموماُ به عنوان جنبه عرفانی و درونی اسلام و نه یک فرقه جداگانه، در نظر گرفته می‌شود. تصوف در قرن‌های نهم و دهم میلادی به عنوان جنبشی معنوی گسترش پیدا کرد و به عقیده برخی، عاملی مهم در گسترش اسلام و ایجاد یک فرهنگ جامع اسلامی در آفریقا و آسیا بود. این آیین در طول قرن‌های سیزدهم تا شانزدهم در سراسر جهان اسلام به عنوان یک فرهنگ قدرتمند دینی و فکری با آموزه‌های به خصوص خود (که توسط اساتید تصوف بر مبنای طریقت و احکام مختلف بنیان نهاده شده‌اند) رونق یافت و جلوه‌های ملموس هنری زیادی را به ویژه در آسیای مرکزی بر جای گذاشت.
    

 اردبیل و حمله مغول‌ها
در زمان فتح ایران به وسیله مسلمانان، اردبیل بزرگترین شهر در شمال غربی ایران بود. بعد از حمله مغول‌ها این شهر ویران شد و به مدت سه قرن، تا زمانی که شیخ صفی‌الدین (1252 تا 1334 میلادی)، صفویه را بنیان نهاد و نام خود را بر این سلسه گذاشت، به همین حال رها شده بود.

   شیخ صفی‌الدین و صوفی‌گری
شیخ صفی‌الدین از آموزه‌های شیخ زاهد گیلانی بهره برد و پس از مرگ استاد، بر جای او نشست و طریقت خود را گسترش داد. این طریقت، تصوف (برگرفته از صوفی‌گری صفویان) نام گرفت. شیخ، خانقاهی در اردبیل احداث کرد که بعدها به بقعه او تبدیل گشت.

 ویژگی‌های مجموعه
مجموعه شیخ صفی‌الدین در ابتدا شهری کوچک و خود گردان متشکل از بازارها، حمام‌ها و میدان‌های عمومی، مکان‌های مذهبی، خانه‌های مسکونی و دفاتر کاری بود.

  نقش و کاربری مجموعه و سلطنت صفویان
در دوران سلطنت شاهان صفوی، نقش و کاربری این مجموعه تغییر کرد و به خاطر وجود بقعه با ارزش موسس سلسه صفویه، به یکی از مهمترین مکان‌های ملی و سیاسی مبدل گشت. شاه اسماعیل، وارث شیخ صفی‌الدین و رهبر صوفی مسلک خانقاه، اولین شاه سلسله صفویه شد و تشیع را به عنوان دین رسمی کشور اعلام کرد.
   
اهمیت بقعه شیخ صفی‌الدین از نظر صفویان
صفویان در توسعه و تزئین ساختمان آرامگاه جد خود از هیچ هزینه‌ای دریغ نکرده و آثار هنری بسیاری را بنا کردند. افراد بسیاری برای زیارت بقعه شیخ صفی‌الدین به این مجموعه می‌آمدند و از قرن چهاردهم تا شانزدهم این مکان، مجموعه‌ای مذهبی بود متشکل از آثار برجسته هنری، تزئیناتی و باستان شناختی.

 مراحل ساخت مجموعه
محققان چهار مرحله اصلی برای ساخت این مجموع تعیین کرده‌اند که مهمترین ساختمان‌ها در این چهار مرحله بنا شده و یا به طور قابل توجهی تغییر داده شده‌اند :

مرحله اول از سال 1300 تا 1349 میلادی: در این دوره طرح اولیه بقعه تنظیم شد و بناهای "خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، حرم‌خانه، گنبد الله الله، ساحت، عمارت دارالحفاظ، شاه نشین، حیاط میانی و چله خانه جدید" ساخته شدند.

مرحله دوم از سال 1349 تا 1544 میلادی: در این دوره مقبره شاه اسماعیل و همچنین مقبره مادرش، دار الحدیث، جنت سرا، شهیدگاه و حیاط آرامگاه در قسمت جنوبی بقعه شیخ صفی‌الدین ساخته شدند. بیشتر این ساخت و سازها به قرن شانزدهم میلادی مربوط می‌باشند.

مرحله سوم از سال 1544 تا 1752 میلادی: چینی خانه (به شکل کنونی آن، دروازه شاه عباسی و حیاط باغ در این دوره بنا شدند.

مرحله چهارم از سال 1752 تا قرن بیستم میلادی: مدرسه، سرویس های بهداشتی، موتور خانه و گلخانه در این دوره و بیشتر در قرن بیستم ساخته شدند.

این بنا همچنان نقش خود را حفظ کرده و محلی برای عبادت و زیارت است .