"تولید سرکه در صنعت به دو روش مختلف صورت می‌گیرد؛ در روش اول، سرکه را با استفاده از خود میوه‌ها تهیه می‌کنند. میوه‌هایی که برای تولید سرکه به‌ برده می‌شوند، باید دارای کربوهیدرات بالایی باشند یعنی یا میزان نشاسته آن‌ها زیاد باشد یا به اندازه کافی، شیرین باشند.

به همین دلیل برای تهیه سرکه‌های صنعتی یا سنتی، بیشتر از میوه‌هایی مانند سیب، خرما یا انگور استفاده می‌کنند. در روش دوم که کاربرد بیشتری هم در صنایع تولید سرکه دارد، کارخانه‌ها ترجیح می‌دهند برای تهیه این محصول، از همان ابتدا از الکل کمک بگیرند."

این‌ها بخشی از گفته‌های دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره سرکه، یکی از پرمصرف‌ترین چاشنی‌های ما ایرانی‌ها بود. در ادامه، بیشتر با زیر و بم سرکه‌های صنعتی و سنتی، آشنا خواهیم شد.

استفاده از الکل برای تهیه سرکه در صنعت به چه صورت است؟
در روش تولید سرکه با الکل، آب‌میوه‌ها یا ضایعه‌های آب‌میوه‌های کارخانه‌های تولید آب‌میوه را که دارای کربوهیدرات بالایی هستند صاف و از آن‌ها برای تهیه سرکه استفاده می‌کنند. گاهی هم کارخانه‌های تولید سرکه، محصول خود را با استفاده از الکل تهیه شده از ملاس چغندر، درست می‌کنند. البته در روند سنتی تولید سرکه از خود میوه‌ها هم در ابتدای کار، الکل از میوه استخراج و سپس این الکل به سرکه تبدیل می‌شود. به طور کلی،‌ استفاده از الکل در صنایع، بسیار راحت‌تر و بی‌دردسرتر از تولید آن از خود میوه‌هاست.

آیا استفاده از الکل در تولید سرکه‌های صنعتی، مجاز است؟
بله. در روند تولید سرکه، این الکل به تدریج تبدیل به سرکه می‌شود. حتی افرادی که تجربه تهیه سرکه‌های خانگی را دارند هم می‌دانند که میوه‌ها برای سرکه شدن، ابتدا تبدیل به الکل و سپس سرکه می‌شوند. یعنی زمانی که انگور یا میوه‌های دیگر را برای تهیه سرکه در ظرف می‌ریزند یا از الکل برای این کار کمک می‌گیرند، میکروارگانیسم‌های تولیدکننده سرکه که همان باکتری‌های اسید استیک یا استوباکترها هستند، پس از مدتی که از تولید الکل گذشت، آن را مصرف و تبدیل به اسید یا همان سرکه می‌کنند.

کمی هم درباره روش سنتی تولید سرکه برایمان می‌گویید؟
در روش خانگی یا سنتی، ابتدا میوه‌ها را خرد می‌کنند و داخل ظرف می‌ریزند. سپس در ظرف را برای مدتی محکم می‌بندند تا تخمیر الکلی توسط مخمرها انجام بشود. بعد از اینکه مخمرها، کربوهیدرات‌ها را در شرایط بی‌هوازی به الکل تبدیل کردند، باید در ظرف را باز کرد تا هوا وارد محیط الکلی میوه‌ها بشود.

در این شرایط هوازی، استوباکترها وارد عمل می‌شوند و با مصرف الکل، سرکه را تولید می‌کنند. معمولاً افرادی که سرکه خانگی تهیه می‌کنند، از روی تجربه می‌دانند که چه زمانی باید در ظرف را باز کنند؛ اما بهترین زمان برای این کار، هنگامی است که میوه‌ها جوش بیایند و حالت حباب در سطح ظرف و میان آن‌ها تشکیل بشود.

در این صورت است که ما متوجه می‌شویم الکل، تولید شده است. این جوش و حباب، ناشی از خارج شدن گازکربنیک از میوه‌هایی است که برای مدتی در شرایط بی‌هوازی باقی مانده‌اند. اگر بعد از باز کردن در ظرف، یک قاشق سرکه به محتویات آن اضافه شود، شرایط لازم برای تولید سرکه به خوبی فراهم خواهد شد.

در صنعت هم باکتری‌های اسید استیک را برای تولید سرکه به الکل اضافه می‌کنند و با پمپ، هوایی به داخل محصول می‌دمند تا تمام الکل تبدیل به سرکه بشود.

برخی از افراد می‌گویند که برای تبدیل شدن الکل به سرکه یا افزایش مدت زمان ماندگاری آن، افزودن نمک به محصول نهایی ضروری است. آیا این باور درستی است؟
خیر. در مورد تبدیل الکل به سرکه که توضیح دادیم؛ در مورد افزایش مدت زمان ماندگاری هم باید بدانید که خود سرکه دارای محیطی کاملا اسیدی است که میکروارگانیسم‌ها امکان رشد در آن را ندارند، بنابراین ضرورتی برای افزودن نمک به این دلیل هم به سرکه‌ها وجود نخواهد داشت.

به نظر شما، دلیل تفاوت طعم و بوی سرکه‌های صنعتی و سنتی چیست؟ برخی از افرادی که تجربه خوردن سرکه‌های خانگی را داشته‌اند، می‌گویند که طعم سرکه‌های صنعتی به هیچ عنوان به خوبی انواع سنتی‌شان نیست. چرا؟
چون همان طور که اشاره شد برای تهیه سرکه در خانه از خود میوه‌ها که بیشترشان هم خوب و سالم و تازه هستند، استفاده می‌شود. این در حالی است که در صنعت، یا از الکل برای تهیه این محصول کمک می‌گیرند یا از میوه‌های درجه 2 و 3 یا از آب‌میوه‌های ضایعاتی (البته این میوه‌ها و آب‌میوه‌ها از نظر سلامت، مشکلی ندارند و کپک‌زده یا فاسد نیستند). به همین دلیل هم کیفیت سرکه‌های خانگی از نظر رنگ، بو و مزه به مراتب از انواع صنعتی‌شان بهتر و مطلوب‌تر است. ضمن اینکه الکلی که در صنعت برای تولید سرکه استفاده می‌شود هم از خود میوه تهیه نشده، بلکه از ملاس چغندر درست شده است.

افرادی که سرکه خانگی تهیه می‌کنند، از روی تجربه می‌دانند که چه زمانی باید در ظرف را باز کنند؛ اما بهترین زمان برای این کار، هنگامی است که میوه‌ها جوش بیایند و حالت حباب در سطح ظرف و میان آن‌ها تشکیل بشود .

ملاس، مانند شربت یا عسل خیلی قهوه‌ای است که حدود 50 درصد کربوهیدرات دارد. این کربوهیدرات در کارخانه‌ها با مخمر ترکیب و تبدیل به الکل می‌شود. سپس الکل را با تقطیر جدا می‌کنند. این الکل یا به صورت الکل طبی روانه بازار می‌شود یا تحت شرایطی که گفتیم آن را تبدیل به سرکه می‌کنند. سرکه‌های تولیدشده از این نوع الکل به هیچ عنوان عطر و طعم سرکه‌های خانگی را ندارند. هرچند سرکه‌های تهیه‌شده از میوه یا ملاس چغندر از نظر طعم با یکدیگر متفاوت هستند اما کارایی هر دو برای افزایش مدت زمان ماندگاری محصولات غذایی به یک صورت است. ناگفته نماند که به برخی از سرکه‌های صنعتی برای بهبود طعم و رنگ، رنگ کارامل اضافه می‌کنند که این کار باعث قرمز شدن رنگ سرکه و کمی خوشمزه‌تر شدن آن هم می‌شود.

آیا پشه زدن سرکه، به معنای خراب شدن آن است؟
خیر. این‌ها پشه نیستند. مگس‌های ریزی به نام دروسوفیلا هستند که هنگام تبدیل الکل به سرکه، در اطراف ظرف آن می‌چرخند و قدری از سرکه را می‌خورند. حضور این مگس‌ها نشان‌دهنده تشکیل سرکه است و آن‌ها مشکلی را از نظر طعم یا سلامت برای محصول شما ایجاد نمی‌کنند.

حرف آخر؟
بهتر است سرکه را از نظر بهداشتی در ظرف‌های شیشه‌ای نگهداری کنید. از آنجا که محیط سرکه، محیطی اسیدی و ضدمیکروب است،‌ مدت زمان ماندگاری برای آن مطرح نیست و تقریباً تمامی سرکه‌ها، ماندگاری نامحدودی دارند. اصلاً برخی از افراد، اعتقاد دارند که سرکه‌های خانگی هرچه کهنه‌تر بشوند، عطر و طعم بهتری پیدا می‌کنند. به همین دلیل هم سرکه‌های هفت ساله یا بیشتر، طرفداران زیادی در بین مردم دارند. در نهایت هم اینکه توصیه می‌شود سرکه را در محل خشک و خنک و به دور از تابش مستقیم نور آفتاب نگهداری کنید.

روش صحیح نگهداری مواد غذایی در یخچال
مدت های طولانی است که یخچال یکی از لوازم ضروری هر زندگی شده است و نگهداشتن مواد غذایی در یخچال مدت‌هاست که برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها و فاسدشدن آنها به کار می‌رود این کار رشد میکروب‌های بالقوه بیماری‌زا را کند می‌کند و در عین حال جلوی خراب‌شدن رایحه، رنگ و قوام بسیاری از غذاها را می‌گیرد.

شما می‌توانید باقی مانده غذاها را به مدت ۳ تا ۴ روز در یخچال نگهداری کنید. انواع گوناگون پیتزا، مرغ و سالاد ماهی تن را باید حداقل در عرض مدت کوتاه، حدوداً ‌دو ساعت پس از سرو و مصرف کردن آن، برای کاهش دادن خطر بیماری‌هایی که از طریق غذای فاسد منتقل می‌شود، در داخل یخچال بگذارید.

هرگز باقی مانده غذاها را در آشپزخانه نگهداری نکنید و به محض اینکه آنها را پختید، فوراً در یخچال قرار دهید. به این دلیل که هوای خنک و سرمای داخل یخچال میزان رشد باکتری را کاهش می‌دهد. برای مواد خوراکی که حجم بیشتری دارند و فضای زیادی را اشغال می‌کنند، مثل سالاد ماکارونی و غذاهایی نظیر غذاهای چینی با حجم زیاد را به جای اینکه در داخل یک ظرف بزرگ بریزید، آن را در داخل چندین ظرف کوچک قرار دهید و سپس در داخل یخچال بگذارید.

با این روش سرمای یخچال به سرعت و به طور یکنواخت غذا را خنک می‌کند. برای چنین غذاهایی اگر از یک ظرف بزرگ استفاده کنید، به دلیل آنکه سرمای یخچال کاملا ‌و به طور یکنواخت غذا را خنک نمی کند، خطر اینکه باکتری یا هر چیز دیگری در وسط غذا رشد کند، بسیار زیاد است.

توجه کنید که مدت نگهداری مواد غذایی را که در یخچال برایتان عنوان می کنم با فریزر اشتباه نگیرید.

شاید خیلی از شما خانم های خانه دار اطلاع نداشته باشید که مواد غذایی را چگونه و به چه مدت می توانید در یخچال نگهدای کنید ، اگر بی اطلاع هستید ، پس بخوانید:

لبنیات
کره حیوانی : یک تا دو هفته ، کره را به اندازه مصرف دو روز و مارگارین به اندازه مصرف دو هفته تهیه کنید و در جا کره ای قرار دهید ، ضمن این که کره نباتی ( مارگارین ) را می توانید بین چهار تا شش ماه در یخچال نگهداری کنید .
پنیر باز نشده : سه تا چهار هفته ، روی آنها را خوب بپوشانید .

پنیر باز شده : دو هفته ، در محیط مرطوب قرار دهید .
پنیر پیتزا باز نشده : سه تا شش ماه ۷ بعضی از انواع پنیر باید در فریزر نگهداری شوند که در روی بسته آنها به این موضوع اشاره شده است .

خامه : سه روز ، در ظرف درب دار نگهداری شود و درب آن کاملاْ بسته باشد ، مقداری را که مصرف شده دوباره به ظرف برنگردانید .
ماست : هفت تا ده روز ، روی ظرف را بپوشانید .

میوه ها :
سیب : یک تا سه هفته
توت : یک تا دو روز
مرکبات : سه هفته
گیلاس : یک تا دو روز .

البته بهتر است میوه های لک دار یا له شده را جدا کنید . همچنین روی میوه های له شده را با کیسه فریزر بپوشانید تا ویتامین سی آنها در مجاورت هوا از بین نرود.
هندوانه ، خربزه ، طالبی و گرمک ، یک هفته پس از شستشو در یخچال قرار دهید .

سبزیجات :
لوبیا و باقلا : یک تا دو روز ، ابتدا آنها را بشویید و سپس در کشوی مخصوص یخچال نگهداری کنید .

کلم و کرفس : یک تا دو هفته در کیسه هایی که دارای چند سوراخ می باشد قرار دهید.
چغندر ، هویج و تربچه : یک تا دو هفته ، ابتدا آنها را بشویید و سپس در کشوی مخصوصی قرار دهید .

کاهو ( شسته شده ) : سه تا پنج روز برای پیشگیری از به وجود آمدن لکه های زرد ، آنها را از سایر سبزیجات جدا نگهداری کنید .

قارچ : یک تا دو روز آنها را در یک کیسه که دارای چند سوارخ باشد ، قرار دهید .
برگ کاهو ، کلم ، نخود فرنگی با پوست ، اسفناج : سه تا پنج روز ، آنها را در یک کیسه که دارای چند سوراخ باشد قرار دهید .

گوجه فرنگی رسیده : یک تا دو روز ، اگر نارس باشند ، کمی صبر کنید تا در هوای اتاق و دور از تابش مستقیم آفتاب رسیده شوند ، سپس داخل یخچال نگهداری کنید .

سایر مواد غذایی:
- گوشت گوسفند ، گاو ، گوساله به مدت دو روز ، دل ، جگر ، قلوه ، ماهی ، مرغ و سایر ماکیان و میگو ، یک روز در کیسه فریزر سالم می ماند ، اما سپس باید آن را داخل فریزر بگذارید.

- تخم مرغ با پوست ، به مدت دو تا سه هفته ، در کشوی مخصوص تخم مرغ یا در ظرف درب دار قرار دهید و انتهای کوچک تخم مرغ رو به پایین باشد .

- زرده تخم مرغ ، سه روز
- سوسیس و کالباس ، چهار تا پنج روز ، در کیسه در بسته تا یخچال بو نگیرد .

شرایط نگهداری مواد غذایی در خارج از یخچال :
- جوش شیرین ، دو سال ، در محل خشک و در بسته قرار داده شود .
- بیکینگ پودر ، ۱۸ ماه یا تاریخ ذکر شده بسته بندی ، در محل خشک و در بسته قرار داده شود .

- قهوه در بسته ، دو سال و قهوه در باز ، سه هفته
- نسکافه ( قهوه فوری ) ، دو ماه
- آرد گندم ، شش تا هشت ماه

- عسل یک سال ، در ظرفی با درب محکم قرار دهید ، در صورت رسوب مواد ، آن را در آب گرم قرار داده تا دوباره حل شود .
- ژلاتین ، هجده ماه

- مربا یک سال ، پس از باز کردن درب ظرف آن را در یخچال نگهداری کنید .
- سس مایونز ، در صورتی که در ظرف باز نشده باشد ، حداکثر دو تا سه هفته و پس از باز کردن فوراْ باید استفاده شود و باید آن را در یخچال نگهداری کرد.
- ماکارونی ، دو سال

برفک چیست و با آن چه کنیم ؟
اگر لاستیک‌های دور در یخچال و فریزر خراب باشد، داخل فریزر مقدار زیادی برفک می‌زند. نوارهای لاستیکی در یخچال و فریزر به مرور زمان انعطاف خود را از دست داده و جدا می‌شوند و این سبب ایجاد برفک می‌شود. سالی، یک بار سالم‌بودن این نوارها را کنترل کنید تا در صورت کوچک‌ترین نشت هوا، آنها را تعویض کنید.

برفک یخچال و فریزر را به‌صورت منظم آب کنید، چون با افزایش ضخامت برفک، مصرف انرژی بالا می‌رود. شما می‌توانید یخچال‌های مجهز به سیستم برفک‌ آب کن اتوماتیک را انتخاب کنید تا مصرف انرژی کاهش پیدا کند.

فریزرهایی که برفک می زنند باید حداقل هر ۳ ماه یک بار و حداکثر هر ۶ ماه یک بار یخ زدایی شوند.

برای یخ زدایی ابتدا چند ساعت زودتر فریزر را از برق بکشید و وقتی یخ ها نرم شد مواد غذایی را از آن بیرون بیاورید، اما به هیچ وجه از وسیله ای مانند کفگیر و قاشق و وسایل فلزی استفاده نکنید. می توانید از پنکه و سشوار برای یخ زدایی سریع استفاده کنید.

وقتی یخ ها آب شد فریزر را کاملاً خشک کرده و سپس با محلول جوش شیرین و آب آن را شستشو دهید.

نوار دور در فریزر را کاملاً خشک کنید.
درجه برودت فریزر را با توجه به دمای فصل تنظیم کنید.
هرگز مواد غذایی را درهم و برهم در طبقات قرار ندهید.

گوشت، مرغ و ماهی را در طبقات بالا و سبزیجات و خشکبار را در طبقات پایین قرار دهید.
هیچ نوع ماده غذایی حتی نان را بدون نایلکس یا فویل درون فریزر قرار ندهید. این کار موجب می شود مواد غذایی شما از یکدیگر طعم و بو نگیرند.

روی مواد غذایی خود حتماً تاریخ خرید را درج کنید و برای مصرف کوتاه مدت خود مواد غذایی تهیه کنید. مواد غذایی در مدت طولانی خواص خود را از دست می دهند.

هرگز برای نگهداری مواد غذایی مانند حبوبات و خشکبار از ظروف شیشه ای استفاده نکنید.
مواد غذایی را به صورت داغ و گرم در فریزر نگذارید و هوای داخل بسته های مواد غذایی را خارج کنید.

از باز و بسته کردن مکرر فریزر تا جایی که ممکن است خودداری کنید.
برای بوزایی فریزر را از بوگیرهای مخصوص یا یک تکه زغال استفاده کنید و هر ۳ ماه یک بار آن را عوض کنید.

در صورت روشن شدن چراغ قرمز فریزر باید بدانید مشکلی در برق رسانی یا منبع گاز فریزر پیش آمده، برای رفع مشکل با تعمیرکار مجرب تماس بگیرید.